Tác Giả TS Lưu Anh Rô

Danh Tướng Ông Ích Khiêm (1829-1884) - Trung Thần Buổi Vận Nước Ngả Nghiêng

“Gần đây, tướng tài ở đất Bắc chỉ có Tôn Thất Thuyết và Ông Ích Khiêm là khá hơn cả!".

(Lời của Phạm Phú Thứ - Tổng đốc Hải An kiêm Tổng lý Thương chánh Đại chuyên lo việc giao thiệp với Pháp tại Hải Phòng)

“Trước đây, Ông Ích Khiêm thường nói với thần rằng: “Không đánh thì bọn chúng không sợ, phủ dụ cũng không được lâu!”. Vả lại, Ích Khiêm (chuyên giữ việc “đánh dẹp”) hay tranh luận với Vũ Trọng Bình (chuyên việc “phủ dụ”). Từ khi Thống đốc Hoàng Tá Viêm đến, lại có chê trách, nay bắt phải đồng lòng với nhau về việc “phủ dụ” nên sợ không cùng làm việc được. Nếu chuyên giao cho Ích Khiêm cùng với các quan đầu tỉnh hợp sức cùng đánh thì tưởng cũng sẽ lần lượt dẹp yên".

(Lời của Khâm sai Phan Đình Bình được vua Tự Đức cử đi thị sát các quân thứ Bắc Kỳ, tháng 3/1871)

“Trong đám bẩy tôi văn nhược đó, trổ ra hai người có oai phong võ tướng là Ông Ích Khiêm và Tôn Thất Thuyết. Ông Ích Khiêm có tài võ đánh giặc giỏi song hay ngạo đời, không chịu khuất phục ai. Còn ông Tôn Thất Thuyết thì làm quan lớn hơn Ông Ích Khiêm, có tính hung dữ hay chém người, lại không muốn có ai hơn mình. Than ôi! Nước nhà nhiều việc, giặc cướp tung hoành, họa văn nhược kia không phú được bài thi nào để đuổi giặc, mà có một vài tay biết múa gươm, cầm súng lại nhân việc nhỏ mà ghen ghét nhau thì việc nước mong còn ai lo nữa!"

(Lời của Tiến sĩ Huỳnh Thúc Kháng trên báo Tiếng Dân, số 697, thứ Tư, ngày 4/4/1934)