Tác Giả Tôn Văn (Tôn Trung Sơn)

Tri Nan Hành Dị

TRI NAN HÀNH DỊ (biết khó làm dễ) là một học thuyết độc đáo, nổi bật trong tư tưởng triết học của Tôn Trung Sơn. Dựa trên kinh nghiệm cá nhân, Tôn Trung Sơn đã thu thập 10 điều: ăn uống, dùng tiền, viết văn, làm nhà, đóng thuyền, xây đắp thành lũy, đào sống, điện học, hóa học, tiến hóa để làm chứng cho thuyết "biết khó làm dễ". Như ăn uống là việc hàng ngày ai cũng làm, nhưng muốn hiểu thành phần, những nguyên lý hóa học, sinh lý học, vệ sinh học... của thức ăn thì không phải là dễ. Tiêu tiền là việc giao dịch hằng ngày, nhưng nâng lên trình độ hiểu biết về kinh tế học, ngân hàng học, tiền tệ học... cũng không phải là dễ.

Ông đúc rút ra rằng trải qua nhiều lần, nhiều thế hệ rút kinh nghiệm mới có được kiến thức văn hóa, khoa học kỹ thuật, người sau tiếp thu kiến thức ấy nên tưởng biết là dễ, nhưng để đạt đạt đến biết là gian nan. Cho nên làm dễ mà biết mới khó, làm trước biết sau, làm rồi mới biết. Thậm chí, không biết cũng có thể làm, làm cái không biết để tới được cái biết đó là con đường để xúc tiến văn minh, làm cho quốc gia giàu mạnh.

Tri nan hành dị cũng làm một học thuyết dẫn đạo cho công cuộc cách mạng lật đổ nhà Mãn Thanh của Tôn Trung Sơn, tuy đã mười phen thất bại mà sau vẫn thành công một cách vô cùng đẹp đẽ.